Hệ tiêu hóa (đường ruột) bao gồm thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già, và các cơ quan phụ như gan, tụy. Đây là hệ thống đóng vai trò quan trọng trong việc phân giải thức ăn, hấp thu dinh dưỡng, và đào thải chất cặn bã. Khi hệ tiêu hóa bị gián đoạn, kích ứng hoặc tổn thương, cơ thể có thể xuất hiện nhiều triệu chứng khó chịu hoặc nguy hiểm. Dù bạn là người lớn tuổi hay còn trẻ, hiểu rõ những gì có thể xảy ra trong đường tiêu hóa và cách phản ứng là rất quan trọng đối với sức khỏe tổng thể.
Nguyên Nhân Thường Gặp Gây Rối Loạn Tiêu Hóa
1. Ăn uống không lành mạnh
Thói quen ăn quá nhiều chất béo, đường, ít chất xơ dễ gây táo bón, trào ngược axit, túi thừa đại tràng, hoặc thậm chí ung thư đại trực tràng. Ăn quá nhanh, quá nhiều hoặc không nhai kỹ cũng cản trở quá trình tiêu hóa.
2. Thuốc và thực phẩm bổ sung
Các thuốc giảm đau (NSAIDs), kháng sinh, hay viên sắt, canxi có thể gây viêm loét dạ dày, tiêu chảy hoặc táo bón.
3. Dị ứng và không dung nạp thực phẩm
Không dung nạp lactose, gluten (bệnh celiac), hay dị ứng thực phẩm có thể dẫn đến đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy.
4. Mất cân bằng vi sinh đường ruột (dysbiosis)
Ăn uống không điều độ, dùng kháng sinh hoặc căng thẳng kéo dài có thể làm rối loạn lợi khuẩn trong ruột, gây viêm, tiêu chảy, hoặc hội chứng ruột kích thích (IBS).
5. Căng thẳng và tâm lý
Não và ruột có mối liên hệ chặt chẽ. Lo âu, trầm cảm, hoặc stress kéo dài có thể gây đau bụng, buồn nôn, thay đổi thói quen đại tiện.
6. Tuổi tác
Người lớn tuổi thường bị chậm tiêu hóa do nhu động ruột giảm, ít enzyme tiêu hóa, giảm tiết dịch vị, hoặc đang sử dụng nhiều loại thuốc.
Triệu Chứng Cần Lưu Ý
Các dấu hiệu cơ thể có vấn đề tiêu hóa có thể bao gồm:
- Đầy hơi, chướng bụng
- Táo bón hoặc tiêu chảy thường xuyên
- Sụt cân không rõ lý do
- Ợ nóng, trào ngược axit kéo dài
- Phân có máu, phân đen hoặc hắc ín
- Đau quặn bụng, co thắt từng cơn
- Buồn nôn, nôn mửa
- Khó nuốt
- Mệt mỏi mãn tính
Những triệu chứng này có thể liên quan đến GERD (trào ngược dạ dày – thực quản), loét dạ dày, Crohn’s, IBS, celiac, hoặc thậm chí ung thư đại tràng.
Giới Tính và Tuổi Tác Có Ảnh Hưởng Không?
Người cao niên (người lớn tuổi):
Dễ gặp táo bón, khó tiêu, chậm hấp thu dinh dưỡng, trào ngược axit do hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả và dùng nhiều thuốc.
Người trẻ:
Dễ mắc stress, dị ứng, không dung nạp thực phẩm, hoặc thói quen ăn uống thất thường gây rối loạn tiêu hóa.
Nam vs Nữ:
Phụ nữ dễ bị IBS, táo bón, sỏi mật do biến động hormone. Nam giới dễ bị trào ngược mạn tính, Barrett’s esophagus và ung thư đại tràng sớm hơn.
Khi Nào Cần Gặp Bác Sĩ?
Nên đi khám nếu có triệu chứng:
- Kéo dài hơn 2 tuần
- Ảnh hưởng sinh hoạt hàng ngày
- Có máu trong phân, táo bón hoặc tiêu chảy nặng
- Đau bụng dữ dội, đột ngột
- Sụt cân nhanh
- Triệu chứng trầm trọng khi dùng thuốc
- Ợ nóng thường xuyên ngay cả khi thay đổi chế độ ăn
Cách Phòng Ngừa và Chăm Sóc Đường Tiêu Hóa
- Ăn uống lành mạnh, nhiều chất xơ, ít đường, ít chất béo xấu
- Uống đủ nước
- Tập thể dục đều đặn
- Tránh hút thuốc, uống quá nhiều rượu, cà phê
- Kiểm tra tác dụng phụ của thuốc
- Đừng để bị căng thẳng
- Khám sàng lọc ung thư đại tràng định kỳ từ 45 tuổi trở đi
-Nguyễn Duy Khiêm-
Nguồn Tham Khảo